लिंग व त्याचे प्रकार | Types of Gender in Marathi | Marathi Gender | Gender in Marathi

Types of Gender in Marathi

लिंग व त्याचे प्रकार

Marathi Gender | Gender in Marathi

लिंग व त्याचे प्रकार ( Types of Gender in Marathi | Marathi Gender ) :- 

            लिंग व त्याचे प्रकार ( Types of Gender in Marathi | Marathi Gender ) हा मराठी व्याकरणातील फार महत्वाचा घटक आहे. या घटकावर स्पर्धा परीक्षांमध्ये हमखास एक तरी प्रश्न विचारलाच जातो. या मध्ये लिंग बदला, लिंग ओळखा, पुलिंगाचे स्त्रीलिंग ओळखा, स्त्रीलिंगाचे पुलिंग ओळखा किंवा नपुसक लिंग ओळखा अशा प्रकारचे प्रश्न नवोदय परीक्षा, ५ वी स्कॉलरशिप, ८ वी स्कॉलरशिप परीक्षा, TET Exam, TIAT Exam, CTET Exam, MPSC, UPSC  व इतरही अश्या अनेक परीक्षेमध्ये विचारले जातात त्यामुळे आपल्याला लिंग व त्याचे प्रकार ( Types of Gender in Marathi | Marathi in Gender ) माहिती असली पाहिजे. त्यामुळे आपल्याला या घटकातील गुण मिळतील. 

            आम्ही मराठी लिंग व त्याचे प्रकार ( Types of Gender in Marathi | Marathi  in Gender ) ही माहिती होतकरू व स्पर्धा परीक्षेचा अभ्यास करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनसाठी येथे उपलब्ध करून देण्याचा प्रयत्न केला आहे. आशा करतो की तुम्हाला लिंग व त्याचे प्रकार ( Types of Gender in Marathi | Marathi Gender ) ही माहिती तुमच्या उपयोगी येईल.

लिंग म्हणजे काय?

          नामाला त्याच्या रुपावरून तो घटक पुरुष जातीचा आहे की स्त्री जातीचा आहे किंवा यादोन्हीही जातीत मोडत नाही हे आपल्याला ज्यावरून कळते त्याला त्या नामाचे लिंग ( Ling / Gender ) असे म्हणतात.

          लिंग हे नामाच्या रुपावरून ठरत असते.

हे पण पहा :- नाम

लिंगाचे प्रकार किती?

मराठी भाषेमध्ये नामाच्या लिंगाचे तीन प्रकार आहेत.

लिंगाचे प्रकार कोणते?

मराठीत नामाच्या लिंगाचे तीन प्रकार खलील प्रमाणे आहेत.

क्र	लिंगाचे प्रकार
१	पुल्लिंग [ Puling ] [ Masculine Gender in Marathi ]
२	स्त्रीलिंग [ Sriling ] [ Feminine Gender in Marathi ]
३	नपुंसक लिंग [ Napunsak Ling ] [ Neuter Gender in Marathi ]

१) पुल्लिंग म्हणजे काय?

          एखादे नाम जर पुरुष किंवा नर जातीचा बोध करून देत असेल तर त्या नामाला पुल्लिंगी नाम ( Masculine Gender / Puling ) असे म्हणतात.

          पुल्लिंग नाम ओळखण्यासाठी सर्वात सोपा पर्याय म्हणजे ज्या नामाला 'तो' हा सर्वनाम वापरतात ते नाम पुल्लिंगी नाम असतो.

उदाहरणार्थ :-

• तो पती
• तो आरसा
• तो मालक
• तो हंस
• तो जनक

२) स्त्रीलिंग म्हणजे काय?

          एखादे नाम जर स्त्री किंवा मादी जातीचा बोध करून देत असेल तर त्या नामाला स्त्रील्लिंगी नाम ( Feminine Gender / Sriling ) असे म्हणतात.

          स्त्रील्लिंग नाम ओळखण्यासाठी सर्वात सोपा पर्याय म्हणजे ज्या नामाला 'ती' हे सर्वनाम वापरतात ते नाम स्त्रील्लिंगी नाम असतो.

उदाहरणार्थ :-

• ती भगिनी
• ती मैना
• ती कालवड
• ती माळीण
• ती फळी

हे पण पहा :- बहुव्रीहि समास

३) नपुंसक लिंग म्हणजे काय?

          एखादे नाम जर स्त्री किंवा पुरुष अशा दोन्ही जातीचा बोध होत नसेल तर त्या नामाला नपुंसक लिंग नाम ( Neuter Gender / Napunsak Ling ) असे म्हणतात.

          नपुंसक लिंग नाम ओळखण्यासाठी सर्वात सोपा पर्याय म्हणजे ज्या नामाला 'ते'' हे सर्वनाम वापरतात ते नाम नपुंसक लिंगी नाम असतो.

उदाहरणार्थ :-

• ते खेड
• ते बदक
• ते शिंग
• ते तरस
• ते सोने

मराठी लिंगाचे नियम ( Marathi Gender Rules )

            मराठी लिंग ( Marathi Gender )  या घटकाचा सखोल अभ्यास केल्यास आपल्या असे लक्षात येते की त्याचे काही सामान्य नियम पहावयास मिळतात ते पुढील प्रमाणे आहेत.

नियम १] प्राणिवाचक पुल्लिंगीनाम जर 'आ' करांत असेल तर त्याचे स्रीलिंगी रूप 'ई' करांत होतो.

पुलिंग = स्रीलिंग	पुलिंग = स्रीलिंग	पुलिंग = स्रीलिंग
राजा = राणी	मुलगा = मुलगी	घोडा = घोडी
कुत्रा = कुत्री	पोरगा = पोरगी	चिमणा = चिमणी

नियम २] प्राणिवाचक पुल्लिंगीनाम जर 'आ' करांत असेल तर त्याचे नपुसक लिंगी रूप 'ए' करांत होते.

पुलिंग = न.लिंग	पुलिंग = न.लिंग	पुलिंग = न.लिंग
घोडा = घोडे	मुलगा = मुलगे	कुत्रा = कुत्रे
कोल्हा = कोल्हे	पोरगा = पोरगी	छकुला = छकुले

हे पण पहा :- वचन व त्याचे प्रकार

नियम ३] काही प्रसंगी प्राणिवाचक पुल्लिंगीनामाला 'ईण' प्रत्यय लावून स्रीलिंगी रूप बनते.

पुलिंग = स्त्रीलिंग	पुलिंग = स्त्रीलिंग
कुंभार = कुंभारीण	वाघ = वाघीण
कोळी = कोळीण	पोपट = पोपटीण
सिंह = सिंहीण	मालक = मालकीण
हत्ती = हत्तीण	तेली = तेलीण
वाघ = वाघीण	धोबी = धोबीण

नियम ४] काही प्रसंगी प्राणिवाचक पुल्लिंगीनाम जर 'अ' करांत असेल तर त्याचे स्रीलिंगी रूप 'ई' करांत होते.

पुलिंग = स्त्रीलिंग	पुलिंग = स्त्रीलिंग
तरुण = तरुणी	कासव = कासवी
कुमार = कुमारी	दास = दासी
देव = देवी	वानर = वानरी
बेडूक = बेडकी	हंस = हंसी

नियम ५] काही पुल्लिंगी 'आ' करांत पदार्थवाचक नामांना 'ई'  प्रत्यय लावून स्रीलिंगी रूप बनते.

पुलिंग = स्त्रीलिंग	पुलिंग = स्त्रीलिंग
विधाता = विधात्री	दांडा = दांडी
लोटा = लोटी	गाडा = गाडी
फळा = फळी	नळा = नळी
वाडा = वाडी	खडा = खडी

हे पण पहा :- वाक्यप्रचार व त्यांचे अर्थ

नियम ६] काही नामांची स्रीलिंगी रूपे वेगळ्या पद्धतीने होतात.

पुलिंग = स्त्रीलिंग	पुलिंग = स्त्रीलिंग
वाघ्या = मुरळी	पुत्र = कन्या
बोका = भाती	पोपट = मैना
उंट = सांडणी	भाऊ = बहिण
बाप = आई	मुलगा = सून

नियम ७] संस्कृतमधून आलेली नामे स्रीलिंगात रुपांतरीत करतांना 'ई' प्रत्यय लावावा लागतो.

पुलिंग = स्त्रीलिंग	पुलिंग = स्त्रीलिंग
युवा = युवती	ग्रंथकर्ता = ग्रंथकर्ती
विद्वान = विदुषी	राजा = राज्ञी
श्रीमान = श्रीमती	भगवान = भगवती

नियम ८] काही नामे लिंग बदलताना बदलत नाहीत.

पुलिंग	स्रीलिंग	नपुंसकलिंग
मूल	मूल	मूल
पोर	पोर	पोर
बाग	बाग	-
वेळ	वेळ	-
हरीण	-	हरीण
नेत्र	-	नेत्र

हे पण पहा :- मराठी बोधकथा

नियम ९] सामासिक शब्दांचे लिंग शेवटच्या शब्दावरून ठरते.

सा.शब्द	विग्रह	लिंग
भाजीपाला	भाजी + पाला	पाला = पुलिंग
भाऊबहिण	भाऊ + बहीण	बहीण = स्रीलिंग
मीठभाकरी	मीठ + भाकरी	भाकरी = स्रीलिंग
गायरान	गाय + रान	रान = न.लिंग
देवघर	देव + घर	घर = न. लिंग

नियम १०] एकाच नावाला वेगवेळ्या नावानी संबोधल्यास नावावरून लिंग बदलू शकते.

पुलिंग	स्रीलिंग	नपुंसकलिंग
तो ग्रंथ	ती पोथी	ते पुस्तक
तो वाडा	ती इमारत	ते घर
तो देह	ती काया	ते शरीर

हे पण पहा :- मराठी साहित्य अकादमी पुरस्कार

नियम ११] काही प्राण्यांना नर असो किंवा मादी ते एकाच लिंगात येतात.

पुलिंग	स्त्रीलिंग
मासा	मैना
गरुड	जळू
पोपट	घार
कावळा	घूस
सुरवंट	ऊ
टोळ	सुसर

          कोणतीही स्पर्धा परीक्षा असो त्यामध्ये दिलेल्या शब्दाचे लिंग बदला, लिंग ओळखा, पुलिंगाचे स्त्रीलिंग ओळखा, स्त्रीलिंगाचे पुलिंग ओळखा किंवा नपुसक लिंग ओळखा असे प्रश्न हमखास असतातच त्यामुळे खलील तक्त्यांचा तुम्हाला नक्कीच फायदा होईल.

हे पण पहा :- तत्सम शब्द

पुल्लिंग चे स्त्रील्लिंग

पुल्लिंग	स्त्रीलिंग
तो = राजा	ती = राज्ञी / राणी
तो = फळा	ती = फळी
तो = दांडा	ती = दांडी
तो = आरसा	ती = आरशी
तो = गाडा	ती = गाडी
तो = खड़ा	ती = खड़ी
तो = सुतार	ती = सुतारीण
तो = पाटील	ती = पाटलीण
तो = कुंभार	ती = कुंभारीण
तो = वाघ	ती = वाघीण
तो = तेली	ती = तेलीण
तो = माळी	ती = माळीण
तो = हंस	ती = हंसी
तो = बेडूक	ती = बेडकी
तो = दास	ती = दासी
तो = गोप	ती = गोपी
तो = तरुण	ती = तरुणी
तो = वानर	ती = वानरी
तो = लोटा	ती = लोटी
तो = युवा	ती = युवती
तो = श्रीमान	ती = श्रीमती
तो = विद्वान	ती = विदुषी
तो = पुरुष	ती = स्त्री
तो = नर	ती = नारी / मादी
तो = पती	ती = पत्नी
तो = कवी	ती = कवयित्री
तो = वाघ्या	ती = मुरळी
तो = पुत्र	ती = कन्या
तो = बैल	ती = गाय
तो = मुलगा	ती = सून / मुलगी
तो = बंधू	ती = भगिनी

हे पण पहा :-सामासिक शब्द

पुल्लिंग चे स्त्रील्लिंग

पुलिंग	स्त्रीलिंग
तो = भाऊ	ती = बहीण
तो = गृहस्थ	ती = गृहिणी
तो = विधुर	ती = विधवा
तो = जनक	ती = जननी
तो = मोर	ती = लांडोर
तो = नातू	ती = नात
तो = उंट	ती = सांडणी
तो = पोपट	ती = मैना
तो = रेडा	ती = म्हैस
तो = खोंड	ती = कालवड
तो = साधू	ती = साध्वी
तो = मुलगा	ती = मुलगी
तो = पोरगा	ती = पोरगी
तो = कुत्रा	ती = कुत्री
तो = पाटील	ती = पाटलीण
तो = तेली	ती = तेलीण
तो = सिंह	ती = सिंहीण
तो = फळा	ती = फळी
तो = भगवान	ती = भगवती
तो = पुतण्या	ती = पुतणी
तो = लेखक	ती = लेखिका
तो = बालक	ती = बालिका
तो = राजपुत्र	ती = राजकन्या
तो = कोल्हा	ती = कोल्हीण
तो = व्याही	ती = विहीण
तो = प्रिय	ती = प्रिया
तो = कोकीळ	ती = कोकिळा
तो = दाता	ती = दात्री
तो = दीर	ती = जाऊ
तो = पत्रकार	ती = पत्रकर्ती
तो = नर्तक	ती = नर्तिका
तो = मेहुणा	ती = मेहुणी
तो = शुक	ती = सारिका
तो = गायक	ती = गायिका

हे पण पहा :- काळ व त्याचे प्रकार

पुल्लिंग चे स्त्रील्लिंग

पुलिंग	स्त्रीलिंग
तो = सुतार	ती = सुतारीण
तो = कुंभार	ती = कुंभारीण
तो = वाघ	ती = वाघीण
तो = संत	ती = संतीन
तो = लोहार	ती = लोहारीण
तो = सिंह	ती = सिंहीण
तो = वकील	ती = वकिलीण
तो = डॉक्टर	ती = डॉक्टरीण
तो = पोलीस	ती = पोलीसीण
तो = मास्तर	ती = मास्तरीण
तो = विळा	ती = विळी
तो = गवळी	ती = गवळण
तो = महोदय	ती = महोदया
तो = पणजोबा	ती = पणजी
तो = नवरा	ती = बायको
तो = वडील	ती = आई
तो = आजोबा	ती = आजी
तो = नाना	ती = नाणी
तो = काका	ती = काकी
तो = नाला	ती = नाली
तो = गोळा	ती = गोळी

हे पण पहा :- विराम चिन्हे

नपुंसक लिंग शब्द

नपुंसक लिंग	नपुंसक लिंग	नपुंसक लिंग
ते = कोकरू	ते = गाव	ते = बदक
ते = पाखरू	ते = दार	ते = मंदिर
ते = लेकरू	ते = घर	ते = कोल्हे
ते = कार्यालय	ते = पोर	ते = पोरगे
ते = घड्याळ	ते = कुत्रे	ते = छकुले
ते = मूल	ते = घोडे	ते = पुस्तक
ते = ताट	ते = झाड	ते = मुलगे
ते = फूल	ते = दार	ते = कपाट

हे पण पहा :- विभक्ती व त्यांचे प्रकार

            आम्ही तुम्हाला येथे लिंग म्हणजे काय ? , लिंगाचे उदाहरण, लिंगाचे प्रकार, लिंग बदला, लिंग ओळखा, पुलिंगाचे स्त्रीलिंग ओळखा, स्त्रीलिंगाचे पुलिंग ओळखा किंवा नपुसक लिंग ओळखा यासाठी ही माहिती देण्याचा एक छोटासा प्रयत्न केलाला आहे. तरी तुम्हाला मराठी लिंग व त्याचे प्रकार ( Types of Gender in Marathi | Marathi Gender | Gender in Marathi ) संबंधित प्रश्नांची उत्तरे यातून मिळाली असतील अशी आशा करतो. व तुम्हाला मराठी लिंग व त्याचे प्रकार ( Types of Gender in Marathi | Marathi Gender | Gender in Marathi ) ही माहिती नक्कीच आवडली असेल तर मग आपल्या प्रियजनाना शेअर करा.