सावित्रीबाई फुले माहिती व भाषण | Savitribai Phule Information in Marathi | Savitribai Phule Speech in Marathi

सावित्रीबाई फुले

Savitribai Phule Information in Marathi

Savitribai Phule Speech in Marathi

( ३ जानेवारी १८३१ - १० मार्च १८९७ )

सावित्रीबाई फुले माहिती (३ जानेवारी १८३१ - १० मार्च १८९७)

          सावित्रीबाई फुले या महाराष्ट्रातील एक भारतीय समाजसुधारक, शिक्षणतज्ज्ञ आणि कवयित्री होत्या. त्यांनी महात्मा ज्योतिराव फुले यांच्या सोबत भारतातील महिलांचे अधिकार सुधारण्यात महत्त्वपूर्ण काम केले. त्यांना भारताच्या स्त्रीवादी चळवळीच्या प्रणेत्या मानले जाते. सावित्रीबाई आणि त्यांचे पती महात्मा ज्योतिराव फुले यांनी १८४८ मध्ये भिडे वाड्यात पुण्यातील पहिल्या आधुनिक भारतीय मुलींच्या शाळेची स्थापना केली. महाराष्ट्रातील सामाजिक सुधारणा चळवळीतील एक महत्त्वाची व्यक्ती म्हणून त्या ओळखल्या जातात. मुलींसाठी केलेल्या कार्यामुळे त्याचा ३ जानेवारी हा जन्मदिवस बालिका दिन म्हणून देखील साजरा केला जातो.

सावित्रीबाई फुलेंचा जन्म व कुटुंब :-

          सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म ३ जानेवारी १८३० रोजी महाराष्ट्र राज्यातील सातारा जिल्ह्यात नायगाव या गावात झाला. त्यांचे जन्मस्थान शिरवळपासून सुमारे १५ किमी आणि पुण्यापासून सुमारे ५० किमी होते. सावित्रीबाई फुले या लक्ष्मी आणि खंडोजी नेवासे पाटील यांच्या धाकट्या कन्या होत्या. सावित्रीबाई या माळी समाजातील असून त्यांना तीन भावंडे होती. 

सावित्रीबाई फुलेंचा विवाह :-

          सावित्राबाईंचा विवाह लहान वयातच वयाच्या १० व्या वर्षी ज्योतिराव फुले यांच्याशी  झाला. तेव्हा ज्योतिराव फुले हे अवघ्या १३ वर्षाचे होते. लग्नाच्या वेळी सावित्रीबाई निरक्षर होत्या. 

सावित्रीबाई फुलेंचे शिक्षण :-

          ज्योतिरावांनी सावित्रीबाई आणि सगुणाबाई शिरसागर या त्यांच्या चुलत बहिणीला त्यांच्या घरी त्यांच्या शेतात काम करण्याबरोबरच शिक्षण दिले. ज्योतिरावांसोबत तिचे प्राथमिक शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, तिच्या पुढील शिक्षणाची जबाबदारी त्यांचे मित्र सखाराम यशवंत परांजपे आणि केशव शिवराम भवाळकर यांच्यावर होती. तिने स्वतःला दोन शिक्षक प्रशिक्षण कार्यक्रमातही सहभागी करून घेतले. पहिला अभ्यासक्रम अहमदनगरमधील अमेरिकन मिशनरी सिंथिया फरार यांनी चालवलेल्या संस्थेत होता आणि दुसरा अभ्यासक्रम पुण्यातील नॉर्मल स्कूलमध्ये होता. तिचे प्रशिक्षण पाहता, सावित्रीबाई या पहिल्या भारतीय महिला शिक्षिका आणि मुख्याध्यापिका झाल्या असाव्यात.

हे पण पहा :- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

सावित्रीबाई फुलेंचे कार्य :-

          शिक्षिकेचे शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर सावित्रीबाई फुले यांनी पुण्यातील महारवाड्यात मुलींना शिकवायला सुरुवात केली. भिडे वाडा हे तात्यासाहेब भिडे यांचे घर होते, ज्या कार्याची प्रेरणा हे तिघे करत होते. भिडे वाडा येथील अभ्यासक्रमात गणित, विज्ञान आणि सामाजिक अभ्यास या पारंपारिक पाश्चात्य अभ्यासक्रमाचा समावेश होता. १८५१ च्या अखेरीस सावित्रीबाई आणि ज्योतिराव फुले पुण्यात मुलींसाठी तीन वेगवेगळ्या शाळा चालवत होते. एकत्रितपणे, तिन्ही शाळांमध्ये सुमारे १५० विद्यार्थ्यांनी नोंदणी केली होती. अभ्यासक्रमाप्रमाणेच, तिन्ही शाळांद्वारे वापरल्या जाणार्‍या शिकवण्याच्या पद्धती सरकारी शाळांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या वेगळ्या होत्या. त्या सरकारी शाळांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या पद्धतींपेक्षा श्रेष्ठ मानल्या जात होत्या. या प्रतिष्ठेचा परिणाम म्हणून, फुलेंच्या शाळांमध्ये शिक्षण घेणाऱ्या मुलींची संख्या सरकारी शाळांमध्ये प्रवेश घेतलेल्या मुलांच्या संख्येपेक्षा जास्त आहे. 

          सावित्रीबाई आणि ज्योतिराव फुले यांच्या यशाला पुराणमतवादी विचारांसह स्थानिक समुदायाकडून मोठ्या प्रमाणात विरोध झाला. सावित्रीबाई अनेकदा अतिरिक्त साडी घेऊन तिच्या शाळेत जात होत्या कारण तिच्या रूढीवादी विरोधामुळे दगड, शेण आणि शाब्दिक शिवीगाळ केली जात असे. सावित्रीबाई आणि ज्योतिराव फुले हे ज्योतिरावांच्या वडिलांच्या घरी राहत होते. तथापि, १८३९ मध्ये, ज्योतिरावांच्या वडिलांनी त्यांना आपले घर सोडण्यास सांगितले कारण मनुस्मृती आणि त्याच्या व्युत्पन्न ब्राह्मणी ग्रंथानुसार त्यांचे कार्य पाप मानले गेले होते.

          ज्योतिरावांच्या वडिलांच्या घरातून बाहेर पडल्यानंतर  ज्योतिरावांचे एक मित्र उस्मान शेख यांच्या कुटुंबासह राहायला गेले. तिथेच सावित्रीबाईंची फातिमा बेगम शेख नावाची जवळची मैत्रीण आणि सहकारी म्हणून लवकरच भेट झाली. शेख यांच्यावरील प्रमुख विद्वान नसरीन सय्यद यांच्या म्हणण्यानुसार, "फातिमा शेख यांना आधीच वाचन आणि लिहायचे कसे माहित होते, तिचा भाऊ उस्मान जो ज्योतिबाचा मित्र होता, त्याने फातिमाला शिक्षक प्रशिक्षण अभ्यासक्रम घेण्यास प्रोत्साहित केले होते. ती सावित्रीबाईंसोबत गेली. नॉर्मल स्कूल आणि ते दोघे एकत्र पदवीधर झाले. त्या भारतातील पहिल्या मुस्लिम महिला शिक्षिका होत्या. 

          फातिमा आणि सावित्रीबाई यांनी १८४९ मध्ये शेख यांच्या घरी शाळा उघडली. १९१० मध्ये सावित्रीबाई आणि ज्योतिराव फुले यांनी दोन शैक्षणिक ट्रस्ट स्थापन केले. नेटिव्ह, मेल स्कूल, पुणे आणि सोसायटी फॉर प्रमोटिंग द एज्युकेशन ऑफ महार, मांग आणि इट्सेटेरस. या दोन ट्रस्टमध्ये सावित्रीबाई फुले आणि नंतर फातिमा शेख यांच्या नेतृत्वाखालील अनेक शाळांचा समावेश होता. तिच्या पतीसोबत तिने वेगवेगळ्या जातीतील मुलांना शिकवले आणि एकूण १८ शाळा उघडल्या. त्यानी गरोदर बलात्कार पीडितांसाठी बालहत्या प्रतिबंधक गृह नावाचे एक केअर सेंटर देखील उघडले आणि त्यांच्या मुलांना प्रसूती आणि वाचविण्यात मदत केली. 

हे पण पहा :- विज्ञान दिन

          महिलांच्या हक्कांबाबत जागरुकता निर्माण करण्यासाठी त्यांनी महिला सेवा मंडळाची स्थापना केली. त्यांनी महिलांसाठी जातीय भेदभाव किंवा कोणत्याही प्रकारचा भेदभाव मुक्त असलेल्या मेळाव्याचे ठिकाण देखील बोलावले. याचे प्रतिक म्हणजे उपस्थित सर्व महिलांनी एकाच चटईवर बसायचे. ती भ्रूणहत्या विरोधी कार्यकर्तीही होती. तिने बालविवाहाच्या विरोधातही मोहीम चालवली आणि विधवा पुनर्विवाहाची वकिली केली. 

          सावित्रीबाई आणि ज्योतिरावांनी सतीप्रथेला कडाडून विरोध केला आणि त्यांनी विधवा आणि वंचित मुलांसाठी घर सुरू केले. सावित्रीबाई आणि ज्योतिराव यांना स्वतःची मुले नव्हती त्यांनी एका मुलाला दत्तक घेतले व त्याचे नाव यशवंत ठेवले. सावित्रीबाई आणि तिचा दत्तक मुलगा यशवंत यांनी १८९७ मध्ये नालासोपारा परिसरात बुबोनिक प्लेगच्या जगभरातील तिसऱ्या साथीच्या रोगाने प्रभावित झालेल्यांवर उपचार करण्यासाठी एक क्लिनिक उघडले. क्लिनिकची स्थापना पुण्याच्या बाहेरील भागात, संसर्गमुक्त भागात करण्यात आली. पांडुरंग बाबाजी गायकवाड यांच्या मुलाला वाचवताना सावित्रीबाई फुले यांना प्लेगची लागण झाली आणि १० मार्च १८९७ रोजी क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले यांना वीरतापूर्वक मृत्यू झाला.

सावित्रीबाई फुलेंनी लिहिलेले साहित्य :-

          सावित्रीबाई फुले या लेखिका आणि कवयित्री होत्या. त्यांनी १८५४ मध्ये 'काव्य फुले' आणि १८९२ मध्ये 'बावन कशी' सुबोध रत्नाकर प्रकाशित केले आणि "जा, शिक्षण मिळवा" नावाची कविता देखील प्रकाशित केली ज्यामध्ये तिने अत्याचारित लोकांना शिक्षण घेऊन स्वत: ला मुक्त करण्यासाठी प्रोत्साहित केले. तिच्या अनुभवाचा आणि कामाचा परिणाम म्हणून ती एक उत्कट स्त्रीवादी बनली.

          तुम्हाला या लेखातून सावित्रीबाई फुले भाषण ( Savitribai Phule Speech ), सावित्रीबाई फुले निबंध ( Savitribai Phule Essay ),  सावित्रीबाई फुले यांची माहिती (Savitribai Phule Mahiti ) , सावित्रीबाई फुले कार्य, सावित्रीबाई फुले जन्म, मुलींची पहिली शाळा केव्हा व कोठे सुरू झाली, बालिका दिवस कधी असतो? या प्रश्नांची नक्कीच उत्तरे मिळतील.

हे पण पहा :- वाचनाचे फायदे

          तुम्हाला सावित्रीबाई फुले माहिती | Savitribai Phule Information in Marathi | Savitribai Phule Speech in Marathi  ही माहिती नक्कीच आवडली असेल तर मग आपल्या प्रियजनाना शेअर करा.